नेपालको राजनीतिक इतिहासमा केही दिनहरू अमिट छन्।
तीमध्ये एक हो, २०५० साल जेठ ३ गते। नेपाली वाम राजनीतिका एक सशक्त व्यक्तित्व, स्वर्गीय मदन भण्डारीको रहस्यमय मृत्यु
त्रिशूली नदीमा भएको त्यो ‘सडक दुर्घटना’ अझै पनि एक अनुत्तरित प्रश्न बनेर उभिएको छ—के त्यो साँच्चै दुर्घटना थियो या षड्यन्त्र? यो प्रश्न आज पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छ,
भण्डारीको उदय : एक वैचारिक क्रान्ति
मदन भण्डारी नेपालको वाम आन्दोलनमा उदीयमान त्यो तारा थिए, जसले जनताको बहुदलीय जनवाद (ज.ब.ज.) को अवधारणा ल्याएर नेपालको वाम राजनीतिलाई संसदमार्फत परिवर्तनको बाटो देखाए। उनले सशस्त्र क्रान्तिको मार्ग होइन, शान्तिपूर्ण प्रतिस्पर्धा को बाटो रोजे। यही कारण थियो—उनले कम्युनिष्ट आन्दोलनलाई चरम बिखण्डनबाट उकासेर, जनतामाझ प्रतिस्पर्धात्मक राजनीतिमा स्थापित गरे।
२०५० साल जेठ ३ गते चितवनको दासढुंगामा भएको ‘सडक दुर्घटना’मा मदन भण्डारीको ज्यान गएको भनिन्छ। तर, त्यो घटनाको अनुसन्धान आजसम्म पनि निष्कर्षमा पुग्न सकेको छैन। उनलाई लिएर रहेको रहस्य, आरोप, आशंका र आक्रोशले जेठ ३ लाई नेपाली वाम राजनीतिमा अशान्त स्मृति दिवस बनाएको छ।
मदन भण्डारीको मृत्युले वाम आन्दोलनमा एक अभूतपूर्व शून्यता ल्याएको थियो। उनका विचारहरू भने, नेताहरुको भाषणमा मात्र होइन, आज पनि देशका युवाहरूको चेतनामा जीवित छन्।
नेपाल र मदन भण्डारी : एक गहिरो सम्बन्ध
नेपालको वर्तमान राजनीतिक संरचनामा आज देखिने धेरै पक्षहरूको बीजारोपण भण्डारीले नै गरेका थिए—संविधान निर्माण, लोकतान्त्रिक बहुदलीय प्रणाली, संविधान सभाको अवधारणा, राष्ट्रिय स्वाभिमान र नागरिक सहभागिता जस्ता विषयमा उनको दृष्टिकोण स्पष्ट थियो। यदि उनी अझै जीवित हुन्थे भने शायद—
- नेपालको संघीयता बढी संगठित र कार्यान्वयन योग्य बन्ने थियो।
- राष्ट्रिय एकताको आवाज अझ सशक्त र विश्वासिलो हुन्थ्यो।
- वर्तमान वाम शक्तिहरूको बिखण्डन हुँदैनथियो।
- वैचारिक नेतृत्वमा निरन्तरता आउने थियो।
अहिले मदन भण्डारी जीवित भए के हुन्थ्यो?
यो कल्पना मात्र भए पनि, आजका सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक सन्दर्भमा भण्डारी जीवित भएको खण्डमा निम्न अवस्था देखिन सकिन्थ्यो:
- वाम एकता टुट्दैनथियो – मदन भण्डारी सशक्त नेतृत्वकर्ता मात्र होइन, समन्वयकर्ता पनि थिए। पार्टी एकता, वैचारिक स्पष्टता र संगठन निर्माणमा उनको योगदान रहेकोले अहिलेको जस्तो विभाजित वाम राजनीति सम्भवतः हुँदैनथियो।
- संविधान बहस स्पष्ट हुन्थ्यो – उनले लोकतन्त्र र समाजवादको समन्वय खोजेका थिए। संविधान निर्माणको सन्दर्भमा पनि भण्डारीको भूमिका निर्णायक हुन्थ्यो।
- युवा पुस्तामा स्पष्ट दिशानिर्देशन हुन्थ्यो – शिक्षा, बेरोजगारी, प्रविधिको विकास, राष्ट्रियता र सामाजिक न्यायमा उनीसँग स्पष्ट दृष्टिकोण थियो। वर्तमान अनिर्णयको अवस्थामा उनले देशलाई नयाँ सोच दिन सक्थे।
- सत्ता र सत्ताको दुरुपयोगबारे गम्भीर चेतना हुन्थ्यो – भण्डारी सत्ता प्राप्तिको सर्तमा आदर्श गुमाउने पक्षमा थिएनन्। अहिलेको राजनीतिमा देखिएको भ्रष्टाचार, शक्ति केन्द्रिकरण, र विचारहीन प्रतिस्पर्धाको विरोधमा उनी दृढतापूर्वक उभिन्थे।
मदन भण्डारीले “लोकतन्त्र कुनै गफ होइन, जनताको जीवनमा परिवर्तन ल्याउने साधन हो” भन्ने सन्देश दिएका थिए। आज जब जनताको विस्थापना, अभाव र असन्तुष्टि बढ्दो छ, तब भण्डारीको विचार र आदर्श अझै जीवित छन्। जनताको पक्षमा स्पष्ट बोल्न सक्ने, विचारमा स्पष्टता राख्ने, व्यवहारमा सरल र नैतिक हुने नेताको खोजी आज फेरि पनि भइरहेको छ
जेठ ३ हाम्रो इतिहासको एउटा धब्बा हो, जसलाई सम्झेर हामीले केवल शोक होइन, शिक्षा लिनु आवश्यक छ। मदन भण्डारीको निधनले एक व्यक्तिको मात्र होइन, एक युगको अन्त्य गर्यो। तर, उनका विचारहरू भने नयाँ पुस्ताको ऊर्जा र सशक्त नेतृत्वका लागि प्रेरणाको स्रोत भइरहेका छन्।
उनको जीवन हामीलाई देखाउँछ—राजनीति केवल सत्ताको लागि होइन, समाज रूपान्तरणको लागि हो। अहिलेको नेपालमा मदन भण्डारी जस्ता वैचारिक नेता, जनउत्तरदायी कार्यकर्ता र समर्पित मार्गदर्शकको झनै आवश्यकता छ.
